PCOS a niepłodność – jak przebiega leczenie?
PCOS, czyli zespół policystycznych jajników, to stosunkowo często spotykane schorzenie – szacuje się, że dotyka nawet 5-15% kobiet. Może zaburzać proces owulacji, przez co często prowadzi do niepłodności. PCOS zwykle nie przekreśla szansy na ciążę.
Konieczne jest jednak zaplanowanie odpowiedniej terapii i jej rozpoczęcie możliwie jak najszybciej. Czym dokładnie jest zespół policystycznych jajników i jakimi metodami można go leczyć?
Przyczyny i objawy PCOS
Przyczyny PCOS nie zostały do końca poznane. Współcześnie uważa się, że za powstanie tej dolegliwości odpowiada szereg czynników, w tym przede wszystkim:
- czynniki genetyczne.
- nieodpowiedni styl życia (stres, nieprawidłowa dieta, brak ruchu),
- choroby cywilizacyjne (cukrzyca, nadciśnienie),
Objawy są zróżnicowane i u każdej kobiety ich zestaw może być inny. Do najbardziej typowych możemy zaliczyć:
- zaburzenia cykli miesiączkowych (cykle bezowulacyjne oraz ich rzadsze pojawianie się lub całkowity brak),
- nadmierne owłosienie ciała i/lub łysienie typu męskiego (będące efektem nadmiaru androgenów – męskich hormonów płciowych),
- wzrost masy ciała, podwyższone stężenie cukru we krwi, insulinooporność,
- bóle w okolicach miednicy, trądzik i przetłuszczająca się cera (także inne zmiany skórne, np. ciemne plamy na tułowiu lub łokciach).
O PCOS często świadczy także powiększenie objętości jajników i zwiększona liczba pęcherzyków antralnych (w których dojrzewają komórki jajowe) w przezpochowym badaniu ultrasonograficznym (badanie USG).
Jak leczyć PCOS?
Szanse na ciąże maleją wraz z wiekiem kobiety, dlatego też ważna jest szybko podjęta decyzja o posiadaniu dziecka, możliwe wczesne rozpoznanie i podjęcie leczenia. U pacjentek otyłych jednym z pierwszych zaleceń jest normalizacja masy ciała, czyli zmiana stylu życia.
Zwykle leczenie zaczyna się od terapii farmakologicznej, której celem jest normalizacja cyklu. Często stosuje się cytrynian klomifenu lub letrozol, które zwiększają wydzielanie hormonów gonadotropowych odpowiedzialnych za wywołanie owulacji. Pozwala to przywrócić regularność cykli oraz ich prawidłowy przebieg.
Trzeba pamiętać, że zakres terapii lekarz zawsze dobiera indywidualnie. Przy niewielkim nasileniu PCOS wystarczająca może okazać się już zmiana stylu życia (np. redukcja nadwagi, normalizacja gospodarki cukrowej w organizmie). W przypadku szerszego zestawu dolegliwości konieczne może okazać się wspomniane leczenie farmakologiczne. Jeśli te metody nie przynoszą rezultatu lub wynika to z charakteru problemu, stosuje się metody chirurgiczne lub zapłodnienie pozaustrojowe metodą in vitro.
Przyjęty model leczenia zależy od etiologii problemu, natężenia objawów, wieku pacjentki oraz towarzyszących dolegliwości mogących powodować niepłodność (np. nieprawidłowych parametrów nasienia partnera, wad macicy, endometriozy, czy obecności mięśniaków, polipów, lub zrostów).
Leczenie PCOS metodą laparoskopii
Laparoskopia polega na wprowadzenie do jamy brzusznej bardzo cienkiej rurki wyposażonej w źródło światła, kamerę oraz odpowiednie narzędzia mikrochirurgiczne. W leczeniu PCOS za pomocą laparoskopii można usunąć zmiany na powierzchni jajników, co w wielu przypadkach pozwala „odblokować” owulację. W kontrolowany sposób niszczy się fragment jajnika, usuwając nadmiar pęcherzyków antralnych, co z kolei prowadzi do zmniejszenia rezerwy jajnikowej i normalizacji stężenia hormonów.
Laparoskopowa skaryfikacja jajnika jest zabiegiem inwazyjnym (narzędzia wprowadza się przez niewielkie nacięcie na brzuchu). Metoda ta coraz rzadziej jest zalecana przez lekarzy, którzy proponują ja tylko u kobiet z wysokiemu AMH, u których nie da się farmakologicznie uzyskać owulacji.
Leczenie niepłodności wywołanej PCOS – zapłodnienie in vitro
Jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi rezultatu, skuteczne może okazać się zapłodnienie metodą in vitro. Metoda ta polega na połączeniu komórki jajowej i plemnika (pobranych zwykle od obojga rodziców) w warunkach laboratoryjnych.
Pierwszym etapem tego procesu jest stymulacja hormonalna jajników pobudzająca komórki jajowe do wzrostu. Kolejny krok to pobranie (punkcja) komórek oraz przeprowadzenie zapłodnienia w warunkach laboratoryjnych. Powstały zarodek pozostaje kilka dni w specjalnym inkubatorze, po czym zostaje przetransferowany do dróg rodnych kobiety.
W przypadku pacjentek zmagających się z PCOS zwykle stosuje się tzw. krótki protokół stymulacyjny z antagonistą GnRH. Każdy przypadek traktuje się jednak indywidualnie – zastosowane metody leczenia zależą od sytuacji danej pary: wieku rodziców, historii choroby i wielu innych czynników.
